Czy stres blokuje płodność? Od dawna był podejrzewany o wpływ na płodność, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, ponieważ stres to nie tylko stan emocjonalny, ale również proces biologiczny oddziałujący na funkcjonowanie całego organizmu. Choć w swej istocie jest normalną, zapisaną w genach reakcją na sytuację niebezpieczną, która przygotowuje organizm do dwóch pierwotnych zachowań (ucieczki lub walki) zwiększających szansę na przetrwanie, to działanie stresu ma również bardzo negatywne konsekwencje – o czym powszechnie wiadomo. Jednak mroczne szczegóły działania stresu nie są tak znane, jak ogólna świadomość jego szkodliwości, która mimo wagi przesłania, jest powszechnie bagatelizowana. Natomiast przyszli Rodzice już nie mogą marginalizować wiedzy o stresie.
Stres a zajście w ciążę
Gdy dochodzi do sytuacji stresowej, mózg daje sygnał do nadnerczy, które zaczynają wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny. Dodatkowo przysadka mózgowa zaczyna wydzielać hormon adrenokortykotropowy, co prowadzi do wydzielania do krwioobiegu całej gamy innych hormonów, w tym hormonu stresu – kortyzolu. Organizm jest gotowy do wykonania ciężkiej pracy – tętno, oddech i serce przyspiesza, krew tłoczona jest do mięśni, czyli aktywowane są tylko te funkcje, które zwiększają szansę na przetrwanie. A jednocześnie spowalnia trawienie, a także układ odpornościowy i układ rozrodczy. Wysoki poziom napięcia i towarzyszące mu zagrożenie sprawia, że uwalnia się hormon stresu, czyli kortyzol. Jego wzrost powoduje zahamowanie pracy głównego hormonu płciowego GnRH, który odpowiada za owulację, aktywność seksualną, a u mężczyzn za ilość produkowanej spermy.
Jak stres wpływa na płodność kobiet?
Nadmierna produkcja kortyzolu przekłada się na obniżenie produkcji folikulotropiny (FSH) i lutropiny (LH), co prowadzi także do obniżenia poziomu progesteronu, testosteronu i estrogenów – takie działanie układu hormonalnego wpływ na owulację, dojrzewanie jajeczka oraz jego zapłodnienie i zagnieżdżenie. Natomiast badania naukowe opublikowane przez National Institutes of Health (NIH) w Stanach Zjednoczonych wykazały, że kobiety, u których stężenie związanego ze stresem enzymu alfa-amylazy jest wysokie, mają mniejsze szanse na doczekanie się potomstwa. Ponadto stres powoduje zwiększone wydzielanie prolaktyny, która może uniemożliwić zajście w ciążę.
Stres w ciąży
Stres może mieć negatywny wpływ na płodność par przed poczęciem jak również na stan zdrowia matki i dziecka podczas ciąży. Przeżywanie stresu sporadycznie zazwyczaj nie stanowi poważnego zagrożenia, jednak długotrwały i intensywny stres, na przykład związany z pracą w pierwszym trymestrze, może prowadzić do poważnych problemów. Ponadto stałe narażenie na stres w drugim i trzecim trymestrze może wpływać negatywnie zarówno na matkę, jak i na rozwijające się dziecko.
Symptomy nadmiernego stresu w ciąży mogą obejmować bóle głowy, zwiększoną potliwość, przyspieszone bicie serca, a niekiedy nawet nudności i wymioty. Hormony wywoływane przez stres, takie jak kortyzol i katecholaminy, wpływają na krążenie krwi, skutkując zmniejszonym dopływem tlenu i składników odżywczych do łożyska. Badania wskazują, że dzieci urodzone przez matki doświadczające długotrwałego stresu w ciąży często mają niższą masę urodzeniową w porównaniu do dzieci, które rozwijały się w bardziej stabilnych warunkach.
Stres a płodność mężczyzny
Do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego mężczyzny potrzebna jest równowaga psychiczna. Stres i przemęczenia mogą prowadzić do różnorakich zaburzeń seksualnych, a związane jest to z aktywnością wspomnianych wcześniej hormonów. Kortyzol i kortykotropina, uwalniane podczas stresujących sytuacji, powodują obniżenie produkcji testosteronu, a ponadto spada poziom hormonu luteinizującego. Natomiast wahania stężeń tych hormonów prowadzą do zaburzeń spermatogenezy, co skutkuje obniżeniem ilości i jakości plemników. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych w okresie 1999-2005 udowodniły, że liczba przebytych sytuacji stresowych wpływa na liczbę plemników zawartych w mililitrze nasienia. Stres powodował również pogorszenie ruchliwości plemników.
Przełomowe badania naukowe
Badaniami kierował prof. Greg Anderson z Centrum Neuroendokrynologii w Nowej Zelandii. Jak mówi, w ostatnich latach w neuronauce dokonała się prawdziwa rewolucja. “Chociaż od dawna wiadomo było, iż hormony, takie jak kortyzol, najprawdopodobniej stanowią ważną część mechanizmu łączącego ze sobą stres i zaburzenia płodności, to cały czas nie potrafiliśmy odpowiedzieć na pytanie, co stoi u podstaw tej korelacji. Dopiero teraz udało nam się wykazać, że tym brakującym ogniwem są neurony RFRP. Stają się one aktywne w sytuacjach stresowych, być może w odpowiedzi na rosnący poziom kortyzolu, a następnie hamują układ rozrodczy” – mówi Anderson, co zostało potwierdzone w testach laboratoryjnych University of Otago (Nowa Zelandia), a odkrycie opisano na łamach \”Journal of Neuroscience\”.
Jak radzić sobie ze stresem jako przyczyną niepłodności
Radzenie sobie ze stresem podczas starań o dziecko jest wyzwaniem, które wymaga wsparcia emocjonalnego i praktycznych strategii. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc:
- Akceptacja emocji: Zrozumienie i akceptacja własnych uczuć to pierwszy krok. Pozwól sobie na smutek, złość czy frustrację. Prowadzenie dziennika może pomóc w wyrażaniu i zrozumieniu emocji.
- Wsparcie społeczne: Szukaj wsparcia u partnera, rodziny, przyjaciół lub w grupach wsparcia. Dzielenie się doświadczeniami i uczuciami z innymi może przynieść ulgę.
- Techniki relaksacyjne – praktykuj techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie, aby zmniejszyć poziom stresu.
- Zdrowy styl życia: Utrzymuj zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną i dostateczną ilość snu. To wszystko może pomóc w utrzymaniu równowagi emocjonalnej.
- Perspektywa czasowa: Pamiętaj, że leczenie niepłodności to proces, który może trwać długo. Zachowanie perspektywy czasowej pomoże w utrzymaniu nadziei.
- Profesjonalna pomoc: Jeśli stres staje się przytłaczający, rozważ skonsultowanie się z psychoterapeutą. Specjalista może pomóc w zrozumieniu emocji i nauczyć efektywnych sposobów radzenia sobie ze stresem.
Leczenie niepłodności – inseminacja i in vitro
Z punktu widzenia psychologii, niepłodność może być skutkiem blokady psychicznej, a zwłaszcza silnego stresu. A osoby borykające się z niepłodnością, reagują na ten stan stresem i tym samym wpędzają siebie w błędne koło. Dlatego tak ważne jest, by przyszli Rodzice oswoili nie tylko wiedzę, ale przede wszystkim stres. W tym zakresie z pomocą przychodzą terapie wspierające, które stanowią integralną część usług Specjalistycznego Centrum Medycznego Ovum.
Pamiętaj, że każda osoba jest inna i to, co działa dla jednej, może nie działać dla innej. Ważne jest, aby znaleźć to, co najlepiej odpowiada Twoim potrzebom.
