Płodność to zdolność do poczęcia dziecka, która jest wynikiem skomplikowanej współpracy wielu czynników fizjologicznych w organizmach kobiety i mężczyzny. Choć możliwość zajścia w ciążę i jej utrzymania zależy od harmonii wielu procesów biologicznych, istnieje szereg czynników, które mogą wpływać na płodność. Problemy z zajściem w ciążę mogą dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a ich przyczyny są często złożone i wieloaspektowe – od zaburzeń hormonalnych, przez anatomiczne trudności, aż po styl życia.
Przyczyny niepłodności u kobiet i mężczyzn okiem lekarza
Niepłodność wśród kobiet
Badania pokazują, że w przypadku 18-30% KOBIET problem z niepłodnością jest ściśle związany z zaburzeniami hormonalnymi, które prowadzą do komplikacji z owulacją – zaburzenia jajeczkowania. Jednak możliwych przyczyn jest znacznie więcej. Endometrioza, czyli rozrastanie się błony śluzowej poza jamą macicy, co może skutkować niedrożnością jajowodów. Szacuje się, że 30-50% kobiet leczących się na niepłodność zmaga się właśnie z endometriozą.
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników, który w 72% jest główną przyczyną niepłodności. W organiźmie chorej kobiety nie ma pęcherzyka dominującego, jest natomiast duża liczba małych i niedojrzałych pęcherzyków, które nie uwalniają komórek jajowych, lecz obumierają. Natomiast przedwczesne wygasanie czynności jajników dotyka kobiety przed 40 rokiem życia i szacuje się, że na to schorzenie cierpi jedna na sto kobiet. Innymi słowy, to zakończenie funkcji wytwarzania komórek jajowych oraz funkcji hormonalnej jajnika.
Kolejnymi przyczynami mogą być wady rozwojowe narządu rodnego lub nieprawidłowości genetyczne. Zdarzają się również zaburzenia immunologiczne i szacuje się, że stanowią 6-12% problemów z zajściem w ciąże i poronień nawykowych. To schorzenie, w którym przeszkodą dla płodności jest nasz własny system odpornościowy, który zaczyna traktować komórki rozrodcze jako wroga i wysyła przeciwko nim przeciwciała – mówimy wtedy o niepłodności autoimmunologicznej.
Do listy przyczyn niepłodności należy również dodać zrosty pooperacyjne i zmiany pozapalne oraz mięśniaki macicy, czyli guzy będące łagodnymi nowotworami, rozwijającymi się najczęściej w ściance macicy – zwane również włókniakami. Szacunkowo 5-10% kobiet nie może zajść w ciążę właśnie z powodu mięśniaków macicy.
Niepłodność u mężczyzn
Natomiast do głównych przyczyn niepłodności MĘŻCZYZN można zaliczyć nieprawidłowe parametry nasienia, a wśród nich ilość plemników w mililitrze oraz ich ruchliwość, morfologię, żywotność, a także objętość nasienia. Następnie nieprawidłowości genetyczne lub wady rozwojowe. Schorzenia jąder i najądrzy czy urazy męskich narządów płciowych. Szacuje się, że ok 30-40% mężczyzn mających problem z niepłodnością boryka się z żylakami powrózka nasiennego, które zaburzają cyrkulację krwi w jądrach.
Do listy przyczyn należy również dopisać wytrysk wsteczny, zaburzenia seksualne oraz schorzenia endokrynologiczne, czyli zaburzenia hormonalne. U mężczyzn hormony odpowiadają również za proces spermatogenezy, czyli powstawania i dojrzewania plemników, dlatego wszelkie zaburzenia hormonalne mogą być przyczyną niepłodności.
Czym jest niepłodność?
Niepłodność to stan, w którym para ma trudności z zajściem w ciążę mimo regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji przez co najmniej 12 miesięcy. Może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn i być spowodowana przez różne czynniki, takie jak zaburzenia hormonalne, problemy z jajowodami, endometriozę, niską jakość nasienia czy czynniki genetyczne. Niepłodność nie jest tożsama z bezpłodnością, ponieważ istnieją różne metody leczenia, które mogą pomóc parom w osiągnięciu ciąży.
Najczęstsze przyczyny niepłodności związane z dietą i zdrowiem ogólnym
Jak dowodzą najnowsze badania coraz groźniejszym pogromcą płodności jest zła dieta, gdzie główni winowajcy to cukier, tłuszcze trans i alkohol. Sperma panów, którzy piją pół litra piwa dziennie, zawiera mniej plemników niż u mężczyzn, którzy stronią od kieliszka. Poza tym wyprodukowane plemniki mogą być uszkodzone, ponieważ nadmiar alkoholu prowadzi m.in. do zmiany sposobu wytwarzania i uwalniania testosteronu – męskiego hormonu. W przypadku kobiet bardzo ważne jest uzupełnianie diety w cynk, kwas foliowy i żelazo. Przeczytaj, co warto wiedzieć o diecie wspierającej płodność.
Przyczyny niepłodności w otaczających nas substancjach
Okazuje się, że niebezpieczeństwo może czaić się dosłownie wszędzie. Zaczynając od farb i lakierów, które mogą zawierać eter glikolu, który jest szczególnie groźny dla spermy i również wpływa na przebieg cyklu menstruacyjnego kobiety. Następnie triclosan, który może zaburzać płodność kobiet i mężczyzn, a jest bardzo często stosowany do produkcji antybakteryjnych preparatów do mycia. Fluor – składnik większości past do zębów może obniżać kobiecą płodność.
Natomiast detergenty do prania w nadmiernych ilościach mogą zaburzać cykle miesiączkowe. W kolejce nieprzyjaznych płodności substancji ustawiają się ftalany i parabeny, czyli konserwanty stosowane w kosmetykach oraz opakowaniach plastikowych, a nawet przy produkcji mebli. Natomiast „zabójcą” płodności określa się bisfenol A, który może znajdować się w aluminiowych opakowaniach (żywność w puszkach), plastikowych pojemnikach na żywność oraz w napojach.
Niepłodność idiopatyczna
Niepłodność idiopatyczna to rodzaj niepłodności, w której przyczyna trudności w zajściu w ciążę pozostaje nieznana mimo przeprowadzenia standardowych badań diagnostycznych. Oznacza to, że zarówno u kobiety, jak i u mężczyzny nie stwierdza się żadnych wyraźnych zaburzeń czy problemów zdrowotnych, które mogłyby wyjaśnić brak poczęcia.
Tego rodzaju niepłodność diagnozuje się zazwyczaj, gdy wszystkie testy i badania, takie jak analiza nasienia, ocena owulacji, stan jajowodów i inne parametry zdrowia rozrodczego, wskazują na prawidłowe wyniki, a mimo to para nie może począć dziecka przez dłuższy czas – zwykle przez co najmniej 12 miesięcy regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji.
Niepłodność idiopatyczna może być dużym wyzwaniem dla par, ponieważ brak jednoznacznej przyczyny może utrudniać ukierunkowane leczenie. Z tego powodu leczenie często polega na metodach wspomagania rozrodu, takich jak inseminacja domaciczna (IUI) czy zapłodnienie in vitro (IVF). Może być także związana z czynnikami, które są trudne do wykrycia w obecnych metodach diagnostycznych, takimi jak subtelne zaburzenia hormonalne, problemy z funkcją komórek jajowych lub nasienia, czy czynniki immunologiczne.
Leczenie niepłodności – in vitro, inseminacja itp.
Leczenie niepłodności obejmuje różne metody wspomaganego rozrodu, takie jak in vitro (IVF) i inseminacja domaciczna (IUI). In vitro polega na pobraniu komórek jajowych, zapłodnieniu ich plemnikami w warunkach laboratoryjnych, a następnie przeniesieniu zarodków do macicy kobiety. Metoda ta jest stosowana w przypadku zaawansowanego wieku, endometriozy, problemów z jajowodami lub niepłodności męskiej. Inseminacja domaciczna natomiast polega na wprowadzeniu nasienia bezpośrednio do macicy, co zwiększa szanse na zapłodnienie, i jest wskazana przy łagodnych problemach z nasieniem czy zaburzeniach owulacji.
Poza tym stosuje się także inne metody, takie jak stymulacja owulacji lekami, terapie hormonalne oraz chirurgiczne leczenie anatomicznych nieprawidłowości. Wybór metody zależy od przyczyny niepłodności i wymaga konsultacji z lekarzem specjalistą, który dobierze odpowiednią terapię do potrzeb danej pary.
Płodność kobiet i mężczyzn – podsumowanie
Podsumowując – przyczyny niepłodności mogą być bardzo różne. Na mnóstwo bardzo ważnych czynników mamy wpływ każdego dnia, jak dieta czy eliminowanie z życia groźnych dla płodności substancji. Jednak choroby czy schorzenia, które są bezpośrednią przyczyną niepłodności skutecznie można wyleczyć jedynie z pomocą lekarza specjalisty. Warto również wziąć pod uwagę upływający czas, który również może działać na niekorzyść par starających się o potomstwo. Efekty nowej diety nie pojawią się natychmiastowo, natomiast leczenie zdiagnozowanego schorzenia również potrzebuje czasu, by przynieść poprawę, uzdrowienie i w efekcie upragnioną ciążę. Zatem dla zwiększenia szans na rodzicielstwo można jak najszybciej odwiedzić klinikę leczenia niepłodności.
